Spotkanie #5 – zobacz

Dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK prezentujemy zapis wykładu Pawła Leszkowicza Nagi mężczyzna w kulturze PRL-u. Leszkowicz opowiedział  o swojej nowej książce, w której, między innymi, sztukę PRL-u poddaje queerowej lekturze odsłaniając homoerotyczne kody w pracach i działaniach takich artystów jak m.in. Krzysztof Niemczyk czy Zbysław Marek Maciejewski.

Nagi mężczyzna w kulturze PRL-u -€“ relacja ze spotkania #5

Tym razem nasze kolejne spotkanie odbyło się w Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie. Paweł Leszkowicz, autor książki „Nagi mężczyzna. Akt męski w sztuce polskiej po 1945 roku” (Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012), skupił się na zaprezentowaniu tej części swojej książki, która dotyczy okresu PRL-u, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy krakowskiej. Rozdział IV publikacji Leszkowicza nosi tytuł „Akty homoerotyczne” i to właśnie ta część książki o akcie męskim stała się kanwą dla wtorkowego spotkania w MOCAKu.

Leszkowicz przede wszystkim pokazał takie postaci ze świata sztuki okresu PRL (uwzględniając przy tym nie tylko malarzy i rysowników, ale także tych artystów, którzy zajmowali się sztuką performance czy teatrem), których twórczość (czy też zachowaną dokumentację -€“ jak to ma miejsce w przypadku przedstawień teatralnych czy działań performance) można odczytać w kategoriach estetyki homoerotycznej, czyli w tym przypadku takiej, w której męskie spojrzenie erotyzuje męskie ciało. Jednym z zapomnianych twórców tamtego okresu jest Krzysztof Niemczyk, aktywny w Krakowie w latach 60. XX wieku. Jego działania w przestrzeni miejskiej zawierały w sobie wywrotowy, ekshibicjonistyczny potencjał (np. jedna z jego akcji polegała na kąpieli w fontannie na krakowskim rynku, podczas której obnażył przypadkowym przechodniom swoje pośladki, co było powracającym motywem jego akcji). Życiu i działalności Niemczyka swoją książkę poświęciła Anka Ptaszkowska („Traktat o życiu Krzysztofa Niemczyka na użytek młodych pokoleń”, ha!art, Kraków 2007).

Innym nieco zapomnianym artystą okresu PRL był Krzysztof Jung, performer związany w latach 70. z warszawską kontrkulturową galerią Repassage. W jego działaniach (a raczej w dokumentacji, która po nich pozostała) można odnaleźć wyraźne tendencje do estetyzowania nagiego męskiego ciała. Leszkowicz uważa go nawet za prekursora homoerotycznego aktu w wersji polskiej. Także w latach 80. Jung poświęcał dużo miejsca w swojej sztuce aktowi męskiemu; jego działania z tamtego okresu dobrze dokumentują zachowane rysunki przedstawiające rozebranych mężczyzn w różnych, także intymnych, sytuacjach.

W swoim wystąpieniu Leszkowicz pisał o kodach, jakimi w czasie PRL posługiwano się aby w zawoalowany sposób wypowiedzieć homoerotyczne pożądanie; były to zarówno określenia ukryte w języku (np. pisano o „chłopcach” czy „baletach”), jak i w wizualnej warstwie symbolicznej (homoseksualność mogła być zakodowana np. poprzez użycie błękitnego koloru w obrazie). Ślady tych kodów możemy odnaleźć w malarstwie krakowskiego artysty Zbysława Marka Maciejewskiego (np. na obrazie „Autoportret z puttem” z 1978 roku). Na powtórne odkrycie wciąż czeka seria nasyconych homoerotyzmem obrazów Wojciecha Ćwiertniewicza, namalowanych na Maderze, wystawianych (i nagradzanych) w Polsce w latach 80.

Opowiadając o męskim akcie Leszkowicz przypomniał także teatr tworzony przez Henryka Tomaszewskiego, twórcę Wrocławskiego Teatru Pantomimy, sytuujący się na pograniczu pantomimy, baletu i słowa. W przedstawieniu „Gilgamesz” z 1968 roku na scenie pojawili się atrakcyjni młodzi mężczyźni, ukazani w niezwykle sensualny, estetyczny sposób. Kontynuacji dokonań Tomaszewskiego podjął się Wojciech Misiuro w Teatrze Ekspresji na przełomie lat 80. i 90. XX wieku.

Jak twiedzi Paweł Leszkowicz, jego poszukiwania, których wynik możemy prześledzić w mającej ponad 500 stron książce, to zaledwie czubek góry lodowej, nieodkrytej historii, w której wiele kart nadal jeszcze pozostaje niezapisanych.

*

PAWEŁ LESZKOWICZ, NUDE MAN IN PRL CULTURE

Our next session took place in the Museum of Contemporary Art Krakow – MOCAK. Paweł Leszkowicz, the author of the book entitled “Naked man. The male nude in Polish art after 1945” (Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012), focused on the part of his book that talks about cracovian art scene. Chapter IV entitled “Homoerotic nudes” was the main topic of our discussion in MOCAK.

Leszkowicz mainly focused on the artist from the communist Poland and as an artist he understands not only painters and illustrators but also those who work on performance art ort in the theatre. Their pieces of art (or existing documentation in terms of performance art) could be interpreted as homoerotic meaning one in which men’s glance makes other men’s body erotic. One of the forgotten artists from that period is Krzysztof Niemczyk, working in Krakow in the 60s. His actions in the public space of the city were always very ground-breaking, streaker potential. For example one of his performances was involving a bath in the fountain on the main square in Krakow, when he accidently showed his ass-cheeks and he was repeating this action. His life and actions were described by Anka Ptaszowska in her book “Traktat o życiu Krzysztofa Niemczyka na użytek młodych pokoleń”, ha!art, Kraków 2007.

Another slightly overlooked artist for those days was Krzysztof Jang, a performer associated in the 70s with contra culture gallery Repassage in Warsaw.  In his actions one can notice obvious attempts to beautify nude male body. Leszkowicz sometimes even presents him as a forerunner of homoerotic nude in Poland. In the 80s Jung committed a lot of his art to the male nude; his performances from that period were often documented showing naked men in various, often intimate, situations. On the other hand a series of heavily homoerotic paintings by Wojciech Ćwiertniewicz on Madera still needs to be rediscovered, after being exhibited and awarded in the 80s.

Speaking about male nude, Leszkowicz reminded the audience as well about a theatre established by Henryk Tomaszewski, the founder of Wroclaw Pantomime Theatre, working in between pantomime, ballet and spoken word. In his play from 1968 “Gilgamesh”, young beautiful men were shown in a very sensual, aesthetic way.  Wojciech Misiuro attempted to continue work of Tomaszewski in Theatre of Expression in the 80s and 90s.

According to Paweł Leszkowicz, his book that consists of 500 pages is just a tip of the iceberg, undiscovered history, where many pieces of information still need to be defined.